9-10 cm boyu ile en küçük balık türleri arasında yer alan hamsi kendisi küçük olmasına rağmen dünyada 16 cins ve 139 türü ile dünyanın pek çok denizinde avlanan bir balık olarak dikkat çekiyor. Hamsi dünyanın dört bir yanında avlanmasına rağmen ise hiçbir yerde ülkemizde olduğu kadar meşhur değil.

Karadeniz Bölgesi’nin vazgeçilmezi olan hamsi dünyadaki şöhretiyle duyanları şaşırtıyor. 400 metre derinliğe kadar olan alanda yaşayan bir tuzlu su balığı olarak bilinen hamsinin dünyada 16 cinsi bulunuyor. 139 türü ile Karadeniz’de olduğu kadar dünyada meşhur olamayan hamsi en çok Karadeniz, Azak Denizi, Marmara Denizi, Akdeniz ve Peru’da yaşıyor. Karadeniz Bölgesi’nde balıkçılar için bir temel geçim kaynağı olarak bir sembol halini alan hamsi Süveyş Kanalı, Süveyş Körfezi, Norveç ile Londra arasındaki Avrupa kıyıları, Güney Afrika’da az sayıda bulunuyor. Sürüler halinde yaşayan ve 18 cm’e kadar büyüyen hamsi şimdilerde ise artan av miktarları nedeniyle tehlikeyle karşı karşıya.

Tropik ve subtropik denizlerde yaşayıp, köy kesimlerinde sürüler oluşturan hamsi nehir deltalarında da görülebiliyor. Karadeniz’deki türleri, ’Engraulis encrasicolus ponticus ve Engraulis encrasicolus maeticus’ olan hamsinin Karadeniz hamsisi olarak bilinen cinsi ise Engraulis encrasicolus ponticus olarak adlandırılıyor.

Avrupa Hamsisi dünyada en çok avlanan hamsi türlerinden biri haline geldi

Hamsi balıkları (Engraulidae) ailesi içinde 16 cins ve 139 tür bulunurken, hamsiler içinde en çok avlanan cins ise Engraulis oluyor. Arjantin hamsisi, Avustralya hamsisi, Güney Afrika hamsisi yüksek av veren cinste yer alan hamsi türlerini oluştururken, hem hamsiler hem de bütün balıklar içerisinde avlanan miktarlar bakımından en önemli türün Engraulis ringens olduğu kaydediliyor. Peru açıklarında avlanan bu hamsi türünün 1960’lı yıllardan sonra endüstriyel ölçeğe çıktığı, 1970’te ulaştığı yaklaşık 13 milyon tonluk en yüksek düzeyden 1971’den sonra düşmeye başlamış ve hatta 2 milyon tonun altına indiği belirtildi.

Hamsi türlerinin balıkçılık açısından önemli diğer iki türü ise Japon hamsisi (Engraulis japonicus) ve Avrupa hamsisidir (Engraulis enrasicolus) oldu. Japon Denizi’nde avlanan hamsi türü dünya denizlerinde avlanan en önemli küçük pelajik balık türleri arasında yer aldı. Türk denizlerinde özellikle de Karadeniz’de önemli miktarlarda avlanan Avrupa Hamsisi ise dünyada en çok avlanan hamsi türlerinden biri haline geldi. Kuzey Denizi, Kuzey Doğu Atlantik, Akdeniz, Ege, Marmara, Karadeniz ve Azak Denizi’nde yaşayan Avrupa hamsisi, Karadeniz başta olmak üzere bulunduğu tüm denizlerde avlanıyor.

Gece gündüz arasında dikey göç yapıyor

Bilim insanları Karadeniz hamsisinin kuzey-güney yönünde kışlama, beslenme ve üreme göçü yaptığını tespit etti. Güney yönünde kışlamak ve kuzey yönünde de beslenme ve üreme göçünün hızı günde 10-20 mil olduğu belirleyen bilim insanları tarafından yapılan incelemede sürüler halinde gezen hamsinin genellikle Anadolu, Kafkasya ve Kırım sahillerinde kışladığı ve sık sürüler oluşturuyor. Gündüz oluşan sık sürülerde metreküpte 500-800 birey, seyrek sürülerde 200-400 birey/m3 iken geceleri 20-60 birey/ m3’e kadar inen sürüler de görülen hamsi gece gündüz arasında dikey göç yaparak, gündüzleri 70-90 metreye inerken geceleri sahillere doğru ve yüzeye 10-40 metreye çıkıyor.

’Plankton’ yiyen bir balık türü: “Hamsi”

Antalya Defterdarı İlhan Karayılan: "Yurt dışına çıkış harcında yeni dönem başlıyor "

’Plankton’ yiyen bir balık türü olarak bilinen hamsinin beslendiği organizmaları ise Calanus cinsi Copepoda (Kürekayaklılar), Cirripedia (Dola kayaklılar) ve Mollusca (Yumuşakçalar) larvalar oluşturuyor. Aynı beslenme basamağında olan çaça, tirsi, sardalye, taraklılar ve medüzler gibi diğer organizma ve organizma gruplar ile aynı besin maddesi için yarışan hamsi Mart aylarında Türkiye kıyılarındaki kışlama alanından kuzeydeki beslenme ve üreme alanına doğru göçe başlıyor. Nisan ortasından Ekim ayına kadar tüm denize yayılmış olan hamsi özellikle Karadeniz’in kuzey kesiminde bulunuyor. Sıcaklık ve iklimsel değişmelere bağlı olarak genellikle Kasım ayında güney göçü başlayan hamsi kuzey-güney-kuzey göçünde ya kıyıyı izliyor ya da doğrudan denizi karşıdan karşıya geçiyor.

Hamsinin ömrü 2-3 yıl

Cinsel olgunluğa bir yılda ulaştığı belirlenen hamsi Mayıs-Eylül ayları arasında 10 ve üstü yumurtlama gerçekleşiyor. Ömrü 2-3 yıl olan hamsi geçirdiği birinci kıştan sonra olgunlaşıyor. Yumurtlamayı 17-18 C’deki kıyıya yakın sığ sularda 5-10 metreler arasında gerçekleştiren hamsinin yumurtaları ise elips şeklinde olup suda yüzüyor. Su sıcaklığına bağlı olarak 24 saat içerisinde larva oluşan hamsilerin genellikle Mayıs ayında bırakılan erken batın yumurtalardan çıkan larvalarda yüksek ölüm oranları görülüyor. Bu durum larvaların dikey göç sırasında soğuk suyla karşılaşmalarından kaynaklanırken, hamside en yüksek yaşam oranının da Haziran sonu-Temmuz başında bırakılan yumurtalarda görüldüğü tespit edildi.